Griekse en Romeinse mythen die u moet weten voordat u de Borghese Gallery bezoekt

Als je de collectie van de Borghese Gallery bezoekt, word je omringd door kostbare kunstwerken. Overal zie je schilderijen en beeldhouwwerken uit de oudheid en de moderne tijd, fresco's op de plafonds en mozaïeken op de vloeren. Elk meubelstuk is een onbetaalbaar artefact uit een andere tijd en zelfs de villa zelf is een lust voor het oog.

Er is zoveel te zien dat het een uitdaging kan zijn om alles in één bezoek op te nemen, zeker als je bedenkt dat je bezoek aan de collectie van de Borghese Gallery beperkt is tot slechts twee uur. Daarom kun je je goed voorbereiden. Het is niet alleen een goed idee om je route te plannen en te bedenken welke kunstwerken je het liefst wilt zien, maar ook om van tevoren wat te lezen over wat deze meesterwerken heeft geïnspireerd.

Of de kunstwerken nu dateren uit de Romeinse oudheid of het relatief moderne tijdperk van de Renaissance, verhalen uit de Griekse en Romeinse mythologie hebben vaak een sterke invloed op het onderwerp en de personages die je zult zien in de schilderijen en beeldhouwwerken uit de collectie van de Borghese Gallery.

Vooral in de beelden van Gian Lorenzo Bernini vind je veel figuren die uit een Griekse of Romeinse mythe zijn geplukt en tot leven zijn gewekt in de tijdloze vorm van marmer. Hoewel je niet veel voorkennis nodig hebt om de delicate rondingen en ingewikkelde details van deze marmeren sculpturen te bewonderen, zul je hun betekenis dieper gaan waarderen als je meer weet over de prachtige en vaak trieste verhalen die hen inspireerden.

Met dat in gedachten zijn hier een paar Griekse en Romeinse mythen die je moet weten voordat je de collectie van de Borghese Gallery bezoekt.

Apollo en Daphne

Heb je je ooit afgevraagd waarom laurierbladeren symbool staan voor triomf en overwinning? Weet je waarom winnaars van sport-, muziek- en poëziewedstrijden vaak werden gekroond met een krans van laurierbladeren? Het gaat allemaal terug tot het trieste verhaal van Apollo en Daphne, waarvan de centrale scène is vereeuwigd in een van Bernini's bekendste marmeren beelden.

Als je naar het beeld kijkt, zie je een vrouw in nood met uitgestrekte armen en een man die van achteren naar haar reikt. Als je beter kijkt, zie je dat de vrouw, of beter gezegd, de bergnimf Daphne, wordt omgevormd tot een boom. Wat kan tot zo'n vreemde gebeurtenis hebben geleid? Om een lang verhaal kort te maken - het is beter om Cupido niet voor het hoofd te stoten.

Daar kwam Apollo - de god van de rede, muziek en poëzie - op de harde manier achter toen hij Cupido plaagde omdat hij zo'n kleine boog had vergeleken met hem. Als antwoord bedacht Cupido een plan dat zo harteloos en wreed was dat het meest machiavellistische meisje van de middelbare school er een onschuldige puppy door zou lijken. 

Eerst schoot Cupido Apollo neer met een gouden pijl zodat hij verliefd zou worden op de eerste persoon die hij ziet. Daarna schoot Cupido op Daphne met een loden pijl zodat ze op niemand verliefd kon worden. Je kunt de lege plekken waarschijnlijk zelf invullen. Jongen ziet meisje. Jongen achtervolgt meisje. Meisje vraagt haar rivier-god vader om haar in een boom te veranderen om aan de ongewenste avances van de jongen te ontsnappen. Een typische tienerromance die verkeerd afloopt.

Dit is het moment dat is vastgelegd in Bernini's beeldhouwwerk. Apollo heeft Daphne - het object van zijn affectie - eindelijk te pakken na een lange achtervolging door het bos, maar het is al te laat. Haar transformatie in een laurierboom is al begonnen. Hoewel zijn hand om haar heen ligt, is het enige wat het aanraakt boomschors. Hij schreeuwt tevergeefs:

"Mooiste van alle meisjes, je bent verloren voor mij. Maar jij zult tenminste mijn boom zijn. Met jouw bladeren zullen mijn overwinnaars hun wenkbrauwen omkransen. Jij zult jouw deel hebben in al mijn triomfen. Apollo en zijn laurier zullen worden verenigd overal waar liederen worden gezongen en verhalen worden verteld" (Ovidius, Metamorfosen I, 555-559).

Apollo's affiniteit met laurierbladeren getuigt van zijn onbeantwoorde liefde voor Daphne, die op haar beurt een symbool werd van atletische, academische en culturele prestaties. De volgende keer dat je een lauwerkrans ziet, kun je denken aan deze trieste wending die in gang werd gezet door de wraakzuchtige pijlen van Cupido.

Als je de collectie van de Borghese Gallery bezoekt, mis dan zeker Bernini's "Apollo en Daphne" niet nu je het verhaal erachter kent. Het is het middelpunt van zaal 3. Let goed op de uitdrukkingen op hun gezichten en de fijne details op de ledematen van Daphne die haar noodlottige transformatie onthullen.

De ontvoering van Prosperina

De Ontvoering van Prosperina is een andere bekende Bernini-sculptuur, die ook het climaxmoment in een verhaal over romantische achtervolging vastlegt. Deze Romeinse mythe is echter donkerder en verontrustender en wordt vaak vertaald als een verkrachting in plaats van een ontvoering.

In dit beeld heb je opnieuw een mannelijke en vrouwelijke figuur. In dit geval zijn ze echter allebei goden. Links staat Pluto, god van de onderwereld, die rechtstreeks uit Hades komt. Rechts staat Prosperina, de godin van de vruchtbaarheid en dochter van Jupiter en Ceres - de god van de hemel en de donder en de godin van de oogsten.

Zoals je je kunt voorstellen is Pluto, de god van de onderwereld en zo, niet zo'n aardige vent. Zijn jacht op Prosperina wordt niet gedreven door liefde, zoals in het geval van Apollo en Daphne, maar eerder door de oerinstincten van lust en verlangen. Zijn omhelzing is er niet een van melancholisch verlangen, maar van kracht en agressie.

Wat is hier gebeurd? Dit verhaal is eigenlijk heel eenvoudig. Prosperina is op een mooie lentedag bloemen aan het verzamelen aan de oever van het Pergusa-meer (een echte plaats op Sicilië, net buiten de stad Enna). Plotseling, uit het niets, duikt Pluto op uit de grond als de gemeenste en engste mol die je je maar kunt voorstellen om haar te grijpen en mee te nemen naar de onderwereld om van haar 's werelds ongelukkigste bruid te maken.

Dit is het moment dat vereeuwigd is in Bernini's beeldhouwwerk, dat hij voltooide toen hij pas 23 jaar oud was. Verplaats jezelf in zijn schoenen en stel je de emoties en lichamelijkheid voor die hij met dit werk probeerde over te brengen. 

Prosperina is geschokt en doodsbang door Pluto's plotselinge komst, wat je kunt zien aan haar gezicht als haar armen zwaaien in een poging om uit Pluto's greep te vluchten. Let op de traan op haar wang en hoe haar hand tegen Pluto's hoofd duwt.

Terwijl hij Prosperina in de lucht houdt, staat Pluto als een belichaming van grimmige vastberadenheid en brute kracht. Al zijn spieren puilen uit van de inspanning om Prosperina te ontvoeren. De manier waarop zijn vingers in haar zij en dij drukken laat de kracht van zijn greep zien en is een meesterlijk detail dat het marmer bijna vlees laat lijken in plaats van steen.

Na dit moment in het beeld zou je kunnen zeggen dat de hel losbreekt. Ceres is radeloos en komt met droogtes die leiden tot mislukte oogsten, zodat Jupiter moet ingrijpen en een deal moet sluiten dat Pluto zijn dochter maar de helft van het jaar mag houden. 

Volgens deze Romeinse mythe zorgt dit ervoor dat de seizoenen hier op aarde veranderen. De herfst en winter zijn wanneer Prosperina op haar jaarlijkse huwelijksreis in de hel is met Pluto, terwijl de lente en zomer plaatsvinden wanneer ze weer thuis is met Ceres. Nu weet je wie je de schuld kunt geven als je tegen de kou vecht en die seizoensdepressie probeert te bezweren met een mok warme chocolademelk en een paar donzige pantoffels.

Als je de collectie van de Borghese Gallery bezoekt, mis dan zeker Bernini's "Ontvoering van Prosperina" niet in zaal 4 - De Kamer van de Keizers - nu je het verhaal erachter kent, maar probeer alsjeblieft niet de hond te aaien. Dat is Cerberus, de hond van Hades, en hij is net zo gemeen als zijn baasje.

Laatste gedachten

Nu je het verhaal achter twee van Bernini's bekendste en beroemdste sculpturen kent, kun je zijn werken beter begrijpen als je er eindelijk voor staat tijdens je bezoek aan de collectie van de Borghese Gallery.

Maar hoe zit het met alle andere kunstwerken? Achter elk schilderij en beeldhouwwerk dat je tegenkomt in de collectie van de Borghese Gallery zit een soortgelijk verhaal. Je kunt je huiswerk goed doen en alle werken in de collectie onderzoeken, of je kunt een rondleiding boeken met een deskundige gids die dergelijke verhalen kan vertellen terwijl je van het ene meesterwerk naar het andere wandelt.

Welke weg je ook kiest, zorg ervoor dat je de nuttige informatie op onze site doorneemt om alles te ontdekken wat je moet weten over de Borghese Gallery collectie om het meeste te halen uit je beperkte tijd daar.